محـــــــــــــــــــبــــــــــان مهــــــــــــــــــدی او خواهد آمــــــــــــــــــــــــــــــد.........

خاکهای شور و سدیمیشوری و سدیمی بودن خاک
شوری و سدیمی بودن خاک یکی از مشکلات مهم خاک‌های مناطق خشک و نیمه خشک است. در این مناطق بدلیل کمبود بارندگی و اقلیم خشک، املاح در خاک تجمع پیدا می‌کنند و در نتیجه خاکهای شور حاصل می‌شود. این خاک محیط نامناسبی برای رشد و تولید بوده که هم کمیت محصول را پائین می‌آورد و هم کیفیت محصول را کاهش می‌دهد.طبق آمار %۱۵ سطح کل کشور ما را خاکهای شور و چیزی حدود %۵۰ خاکها قابل بهره‌برداری و آبیاری می‌باشند.بطور کلی خاک‌های شور دارای مقدار زیادی املاح محلول هستند که این نمک زیاد مشکلاتی را برای گیاه بوجود می‌آورد.
شوری خاک چگونه تعیین می‌شود؟
شوری خاک را براساس پارامتری بنام E.C. یا قابلیت هدایت الکتریکی مشخص می‌کنند. هدایت‌سنج الکتریکی، دستگاهی است که قابلیت هدایت الکتریکی محلول خاک یا E.C. را اندازه‌گیری می‌کند. خاک‌هایی که E.C. آن‌ها بیشتر از Ds/m ۴ باشد جزء خاکهای شور طبقه‌بندی می‌شوند.
تحمل درختچه‌ها و درختان زینتی نسبت به شوری
نامگیاه
حداکثر مجاز E.C. (Ds/m)
نامگیاه
حداکثر مجاز E.C. (Ds/m)
یاسمن
2-1
کاج سیاه
6-4
گل رز
3-2
نعلب درختی
6-4
لاله درختی
3-2
اوکالیپتوس
8-6
عَشَقه
4-3
خرزهره
8-6
بداغ
4-3
نخل بادبزنی
8-6
توری
4-3
دراسیتا
8-6
ماگنولیا
6-4
گل کاغذی
8>
شمشاد
6-4
گل یخ
8>

حساسیت گیاهان به شوری خاک
گیاهان نسبت به شوری خاک حساسیت متفاوتی دارند و بعضی می‌توانند شوری را تحمل کنند که به آن‌ها اصطلاحاً گیاهان متحمل به شوری گفته می‌شود. بعضی دیگر نسبت به شوری خاک حساس هستند که جزء گیاهان حساس محسوب می‌شوند. گل‌ها و گیاهان زینتی جزء گیاهان حساس به شوری قلمداد می‌شوند.
اثرات شوری روی رشد گیاه
شوری خاک از چند طریق رشد گیاه را دچار محدودیت می‌کند:
۱- آب قابل استفاده گیاه را کاهش می‌دهد؛ به عبارت دیگر در خاک‌های شور، گیاهان زودتر دچار پژمردگی می‌شوند که این پدیده را اصطلاحاً خشکی فیزیولوژیکی می‌گویند. زیرا بدلیل شور بودن خاک، گیاهان نمی‌توانند آب درون خاک را جذب کنند.
۲- مسمومیت؛ بعضی از یونها به مقدار زیاد در خاکهای شور وجود دارند و بر اثر جذب زیادشان توسط گیاه، برای آن ایجاد مسمومیت می‌کنند که از مهمترین آن‌ها می توان کلر،سدیم و بر را نام برد.
۳- عدم تعادل تغذیه‌ای؛ در خاکهای شور بدلیل وجود زیاد بعضی از یونها تغذیه گیاه، دچار مشکل می‌شود. بعنوان مثال در یک خاک شور، بدلیل غلظت زیاد کلر در محلول خاک و جذب آن بوسیله‌ی گیاه، جذب نیترات و سولفات توسط گیاه کم می‌شود. در صورتیکه نیترات و سولفات از یون‌های بسیار ضروری در تغذیه گیاه هستند. یا بعنوان مثال، جذب زیاد سدیم توسط گیاه، باعث کاهش جذب پتاسیم می‌شود.
نوع دیگری از خاک‌های دارای املاح زیاد اصطلاحاً خاک‌های سدیمی گفته می‌شوند یعنی خاک‌هایی که درصد سدیم تبادلی آن‌ها زیاد است.
بطور کلی، ما خاکها را بر اساس سه پارامتر E.C.،PH ،ESP و یا درصد سدیم تبادلی طبقه‌بندی می‌کنیم.
طبقه‌بندی خاک‌های متاثر از املاح براساس Eph, Esp, Ec
نوع خاک
ph
Esp
Ec(Dsm-1)
شور
4 > 8/5
15<
<
سدیمی
4<
15>
8/5>
شور و سدیمی
4>
15>
8/5<
مصنوعی
4<
15<
8/5>

خاکهای شور، خاکهایی هستند که E.C. آن‌ها بزرگتر از ۴ و ESP یا درصد سدیم تبادلی شان بیشتر از ۱۵ و PH کمتر از ۵/ 8 دارند.
خاکهای سدیمی E.C. کمتر از ۴ و ESP بیشتر از ۱۵ و PH بیشتر از ۸/۵ دارند.
اصلاح خاک‌های شور
راههای متفاوتی برای اصلاح خاکهای شور و سدیمی وجود دارد که به شرح ذیل است :
۱- اساس اصلاح خاکهای شور، آب‌شویی است. یعنی از طریق مصرف آب اضافی، نمکهای محلول را از خاک شست و شو می‌دهیم؛
۲- اما روش‌های دیگری هست که اثرات سوء شوری را کاهش می دهند که مدیریت بهره برداری از خاکهای شور گفته می‌شود. بعنوان مثال، در خاکهای شور باید دور آبیاری را کوتاهتر بگیریم به عبارت دیگر آبیاری زود به زود انجام شود تا غلظت املاح در خاک افزایش پیدا نکند؛
۳-همچنین در خاک‌های شور، باید از کودهایی استفاده بکنیم که اصطلاحاً ضریب شوری پائین‌تری داشته باشند یعنی کود خاک را شورتر نکند؛
۴- استفاده از مواد آلی در خاکهای شور؛
۵- استفاده از سیستم مناسب کشت و کار که اثرات شوری را کم کند؛
۶- تغییر روش آبیاری.
اصلاح خاک‌های سدیمی که ESPبالایی دارند با اصلاح خاک‌های شور متفاوت است، در این خاک ها باید یکسری مواد شیمیایی اصلاح کننده به خاک اضافه بکنیم. مهمترین و بهترین موادی را که می توان در خاک‌های کشور ایران استفاده کرد گچ یا گوگرد می‌باشد. گچ همان سولفات کلسیم است. به عبارت دیگر دارای عنصر کلسیم است. این کلسیم روی سطح ذرات خاک، جانشین سدیم می‌شود و سدیم را از سطح ذرات خارج کرده و وارد محلول خاک می‌کند و بعداً از طریق آب‌شویی، سدیم اضافی خارج می‌شود.
اما زمانی که گوگرد استفاده می‌کنیم گوگرد توسط یک باکتری بنام تیوباسیلوس دبو اکسیدانس در خاک اکسید می‌شود و تولید اسید سولفوریک می‌کند. اسید سولفوریک بر روی آهک خاک اثر کرده و تولید گچ می‌کند و گچی که بدین ترتیب تولید می‌شود کار اصلاح را انجام می‌دهد.
مقاومت گیاهان مختلف به درصد سدیم تبادلی خاک ESP
مقاومت
مقدار Esp
بسیار حساس
10-2
حساس
20-10
نیمه مقاوم
40-20
مقاوم
60-40

معمولا برای جلوگیری از اثرات زیانبار خاکهای شور و قلیا ، آنها را به راههای مختلف اصلاح می‌کنند تا گیاهان مختلف قادر به تحمل این خاکها باشند.
دید کلی

تجمع املاح در خاک ، تاثیر عمده‌ای بر روی خواص فیزیکی و شیمیایی رس و هوموس داشته ، کمیت و کیفیت جامعه نباتی عالی و پست خاک را تعیین می‌کند. اغلب ، وجود املاح سدیم ، موجب انتشار ذرات رس و هوموس شده ، لایه یا افق بسیار متراکمی در زیر خاک تشکیل می‌شود که مانع عبور آب و هوا به ریشه نباتات می‌شود. املاح موجود در خاک ، فشار اسمزی محلول خاک را افزایش داده ، بدین ترتیب قدرت جذب آب را توسط گیاهان کاهش می‌دهند. از طرفی تعادل یونی را به هم زده ، در بعضی مواد ، مانند املاح بر برای گیاهان سمی هستند. محصول گیاهان مزروعی در مناطق شور قلیایی ناچیز و کمیت و کیفیت محصول نیز قابل توجه نیست. این گیاهان در مقابل امراض و آفات نیز مقاومت کمتری دارند.
چگونگی رشد گیاهان در خاکهای هالومورفیک

در خاکهای شور و شور _ قلیا که PH آنها کمتر از 8.5 است، صدمات وارده به گیاهان از غلظت زیاد نمک در محلول خاک ناشی می‌شود. سلولهای گیاه در محلولهای نمکی ، آب خود را از دست داده ، به اصطلاح پلاسمولیزه می‌شوند. این پدیده از این امر ناشی می‌شود که حرکت آب طبق خاصیت اسمز از محیط رقیق‌تر داخل سلولی به محیط غلیظ خارج صورت می‌گیرد. شدت وقوع این پدیده به عواملی مانند نوع نمک ، نوع سلول گیاهی و شرایط فیزکی خاک بستگی دارد.

محیط خاکهای قلیای با سدیم زیاد به سه طریق روی گیاه اثر نامطلوب بر جای می‌گذارد:

اثرات مضر قلیائیت زیاد ، تحت تاثیر غلظت های بالای کربنات و بی‌کربنات سدیم.
اثرات سمی یونهای بی‌کربنات ، OH و ...
اثرات مضر سدیم روی متابولیزم و تغذیه.

این آثار نه تنها در خاکهای قلیایی ظاهر می‌شوند، بلکه در خاکهای شور و قلیایی که نمکهای خنثای آنها شسته شده‌اند، نیز آشکار می‌گردند.

اصلاح و اداره خاکهای شور و قلیایی

معمولا برای جلوگیری از اثرات زیان‌آور خاکهای شور و قلیایی به سه طریق مختلف با این خاکها رفتار می‌شود: روش اول از میان بردن این نمکها است. روش دوم تبدیل نمکهای مضر به نمکهای کم‌ضررتر می‌باشد. روش سوم را می‌توان کنترل نامید. در دو روش اول ، هدف ، دفع نمکها و یا تغییر و تبدیل آنها است، در حالی‌که در روش سوم ، نحوه اداره خاک و عملیات کشاورزی را طوری تنظیم می‌کنند که نمک بطور یکنواخت در تمام خاک پخش شده ، از تمرکز غلظت زیاد نمک در یک نقطه جلوگیری شود.
دفع نمک

معمول‌ترین راههای خروج نمک از خاک دو نوع است: زهکشی زیرزمینی و شستشوی خاک. بکار بردن این دو طریق تواما ، یعنی شستشوی خاک پس از گذاردن زهکشها در آن ، موثرترین و رضایت‌بخش‌ترین وسیله برای دفع نمک از خاک است. نمکهایی که از طریق بارندگی یا آبیاری وارد محلول خاک می‌شوند، از طریق زهکشها خارج می‌گردند.

اصلاح خاکهای شور و قلیایی موقعی موثر است که آب بکار رفته دارای نمک زیاد ، ولی سدیم کم باشد، زیرا استفاده از آبهای کم‌نمک ، ممکن است به‌علت دفع نمکهای خنثی مساله قلیائیت را حادتر نماید. خروج نمکهای خنثی ، درصد سدیم قابل تعویض را در خاک بیشتر نموده ، در نتیجه باعث افزایش غلظت یون -OH در محلول خاک می‌شود. این پدیده نامطلوب را می‌توان با تبدیل کربناتها و بی‌کربنات سدیم به سولفات سدیم دفع کرد. این امر را می‌توان با اضافه کردن سولفات کلسیم یا ژیپس به خاک قبل از شستشو انجام داد.
تبدیل نمکها

اضافه کردن ژیپس (

) به خاک سبب تبدیل کربناتها و بی‌کربنات سدیم به سولفات می‌شود. برای این کار معمولا چندین تن در هکتار ژیپس لازم بوده T برای تسریع واکنشهای مربوط می‌بایست خاک به حالت مرطوب نگهداری شود و ژیپس با خاک مخلوط شود. واکنش سولفات کلسیم با کربنات سدیم و سدیم قابل تعویض طبق فرمولهای زیر صورت می‌گیرد:

اضافه نمودن گوگرد نیز سبب اصلاح این خاک می‌شود. گوگرد پس از اکسیده شدن تبدیل به اسید سولفوریک شده ، این اسید نه تنها نمکهای کربنات را به سولفات تبدیل می‌کند، بلکه با کاهش PH از شدت قلیائیت خاک می‌کاهد.

کنترل

روش سوم اصلاح خاکهای شور و قلیا ، روش کنترل است. یکی از راههای کنترل اثرات زیان‌آور نمک ، کاهش میزان تبخیر از خاک است. این امر نه‌تنها باعث حفظ رطوبت در خاک می‌شود، بلکه از انتقال نمک از لایه‌های تحتانی خاک به منطقه رشد ریشه جلوگیری می‌کند. در کشاورزی آبیاری باید از بکار بردن آب زیاده از حد خودداری نمود، مگر اینکه این امر برای شستشوی نمک لازم باشد. آبیاری کم ولی متناوب ، روش مفیدی است، زیرا غلظت نمک در خاک را در حد نسبتا پایینی حفظ می‌کند.

زمان آبیاری نیز برای خاکهای شور بخصوص در فصل کاشت حائز اهمیت زیاد است. به‌علت حساس بودن شدید جوانه‌ها به نمک ، آبیاری قبل و بعد از کاشت ، امر لازمی محسوب می‌شود. گیاهان پس از رشد کافی ، تحمل بیشتری نسبت به نمک پیدا می‌کنند. کشت گیاهان مقاوم به شوری مانند چغندر قند ، پنبه ، ذرت خوشه‌ای ، جو ، شبدر و یونجه نیز یک روش موثر در استفاده از خاکهای شور و قلیایی است.
خاکهای تکیر (Takyrs)

تکیر ، خاک بسیار خشک و لم‌یزرعی است که در بیابانهای آسیا و ایران وجود دارد. خاکهای تکیر هنگامی تشکیل می‌شود که شوری خاک شروع به کاهش می‌کند. بافت این خاکها ، رُسی بوده ، در سطح خاک گیاهی دیده نمی‌شود. فقدان پوشش نباتی به‌علت خشکی زیاد ، شرایط فیزیکی نامطلوب ، PH قلیایی در حدود 10 ، وجود املاح و فقدان کامل مواد آلی و فعالیت باکتریهاست. این خاکها را می‌توان زیر کشت برد، ولی بایستی ابتدا اقدامات اصلاحی به عمل آورد.

اصلاح خاک های شور

از مطالعه خواص خاک های شور نتیجه می شود که اصلاح آنها باید بر مبنای یک سری عملیات دقیق و حساب شده زراعی و فنی ویژه استوار باشد. از طرف دیگر این سئوال مطرح است که آیا زمین به عنوان عامل اصلی تولید در کشاورزی˛ بسته به شرایط مختلف منطقه ای˛ تا چه حدی قابل سرمایه گذاری است. با زیاد شدن نیاز روز افزون به مواد غذایی گیاهی و کاهش امکان استحصال آب آبیاری بدون محدودیت کیفی و کمی˛ بدیهی است که در وهله اول˛ اهمیت افزایش عملکرد محصولات مختلف در واحد سطح در شرایط خاک های زراعی عادی و بدون محدودیت (بدون شوری یا قلیائی خارج از حد مجاز) در کشور ما بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. در این رابطه˛ رسیدن به تولید فابل قبول˛ فقط بر اساس محاسبات دقیق اقتصادی و اطلاعات تخصصی زراعی ممکن می گردد. بعلاوه˛ کشاورزی امروزی˛ تنها بمنظور دستیابی به حداقل محصولات مورد نیاز یک خانواده یا یک واحد کشاورزی در محدوده جغرافیائی کوچک خلاصه نمی شود. بلکه تولید محصول با صرفه اقتصادی مورد نیاز کشور˛ با توجه به نیاز انسانی و منطبق با شرایط جغرافیائی هر ناحیه مد نظر است. برای رسیدن به تولید فراوان و دارای کیفیت خوب زراعی و دامی˛ در وهله اول اصلاح خاک های عادی زراعی˛ و بهره برداری با بازده کامل و کافی از آنها ضروری تر می باشد. بدیهی است˛ نیازهای منطقه ای و شخصی (گاهی نیازهای استرتژیکی دولتی در اراضی وسیع)˛ اصلاح خاک های دارای محدودیت کشت و یا تحت تاثیر املاح را غیر قابل اجتناب می سازد.
اصلاح زمین های شور و یا کنترل غلظت های نمک اضافی در خاک دور ریشه گیاهان˛ و آب آبیاری˛ با پیاده کردن برنامه ساده و تک بعدی˛ کاری بس دشوار بوده و در بعضی شرایط ویژه˛ نا ممکن است. برای موفقیت در این امر حتما ادغام برنامه های مختلف˛ با رعایت اولویت ها و اهمیت های ویژه ناحیه ای˛ ضرورت دارد. چون الگوی خاصی برای کل شرایط نمی توان تعیین کرد˛ بنابراین˛ کاربرد روش های مناسب کنترل شوری غالبا دراز مدت و پرهزینه خواهند بود.
روند مدیریتی اصلاح اراضی شور وسیع و یا کنترل شوری و اصلاح زمین های زیر کشت آبی که غلظت املاح بیش از درجه تحمل گیاه.ان مورد نظر برای کشت های کم محدودیت وجود دارد˛ دو هدف مجزا از هم محسوب می شوند.
در این مبحث در وهله اول کنترل شوری و اصلاح زمین های شور زیر کشت آبی˛ مورد تحلیل قرار می گیرد.

کنترل شوری و اصلاح زمین های آبی شور

در زمین هایی که غلظت اضافی املاح و یا یونهای ویژه˛ مانع استفاده بهینه از زمین در خدمت تولید با صرفه اقتصادی بالا˛ باشد˛ نمک های زیاده از محدوده قابل تحمل گیاهان مورد نظر بایستی از خاک ناحیه مجاور ریشه (حواشی ریزوسفر)˛ کاهش داده شوند. برای این منظور˛ قبل از همه وجود آب سالم فراوان و کافی در زمان مناسب˛ فراهم باشد. آب های مطلوب برای این هدف˛ بهتر است از شوری کم یعنی DS/m 1/5> EC˛ نسبت جذبی سدیم پایین (10>SAR) و بور کمتر از مرز بحرانی˛ برخوردار باشد تا توانائی انتقال املاح اضافی از اعماق لازم خاک را دارا باشد. بنابراین˛ پنج نکته اساسی˛ قابل مدیریت است.

توجه به وضع زهکشی زمین

هنگامی که نفوذ پذیری طبیعی خاک برای آب مناسب بوده و یا با عملیات زراعی ساده ای افزایش نفوذپذیری در خاک های دیر نفوذ˛ امکان پذیر باشد˛ مشروط به وجود آب سالم˛ با اندک مقدار آب آبیاری اضافی بیش از نیاز آبی گیاه مورد نظر˛ می توان املاح اضافی را کم کرد. در شرایطی که نفوذ بد خاک˛ عبور آب از افق ها را مختل می کند˛ برنامه ریزی یک سیستم رهکشی مناسب الزامی می شود. پیاده کردن زهکشی˛ عملا مشکلاتی دارد که قبل از همه می توان به مخارج سنگین آن و هم چنین نا ممکن بودن انتقال آب زهکش های اصلی به نقاط دور دست در برخی از شرایط توپوگرافی ویژه˛ اشاره نمود.

آبشوئی املاح اضافی

املاح اضافی خاک های شور حتما باید توسط آب اضافی شسته شده و به مرز شوری مورد نظر رسانده شود. برای موفقیت کامل در این مهم˛ اندازه گیری شوری در زمان های مختلف برای آب آبیاری˛ خاک زیر کشت و آب زهکشی شده (در صورتی که سیستم زهکشی مناسب بر قرار شده باشد) و یا خاک دور ریشه (در شرایط بدون زهکشی مصنوعی)˛ الزامی است.
رویش گیاه و جذب مواد غذایی لازم از محیط شور˛ بطور عادی˛ یک روند تحت تاثیر نیروهای مختلف و گاهی با تاثیر متقابل است. چون مجموع نیروهای مرتبط با پتانسیل آب در محیط شور (فشار اسمزی محلول غلیظ خاک)˛ در مقابل فشار اسمزی سلول های ریشه ای قرار گرفته و جذب آب و مواد غذایی توسط گیاه را مانع می شوند˛ بنابراین˛ غلظت املاح˛ بهتر است حتی المقدور در پایین ترین محدوده ممکن نگه داشته شود تا گیاه از بالاترین امکان استفاده ممکن از مایحتاج غذایی و آبی بر خوردار باشد.
از آنجائی که املاح در خاک توسط آب آبیاری و آب باران تحرک می یابند˛ بررسی کیفیت و کمیت آب وارده به خاک (آب آبیاری) و نفوذ عمقی و جانبی آن برای کنترل شوری حائز اهمیت است (شناخت تعادل نمک بین آب آبیاری و فاز مایع خاک).

جانشین سازی سدیم تبادلی اضافی

در شرایط که در جوار شوری˛ سدیم قابل تعویض بیش از حد مجاز (خاک های شور-سدیمی) و یا در عیاب شوری اضافی˛ سدیم فراوانی در کلوئید ها جذب شده باشد (خاک های سدیمی)˛ آبشوئی توام با جانشین سازی سدیم˛ ضرورت می یابد. آبشوئی آنیون بورات اضافی نیز˛ به طریق مشابه و با مقدار آب فراوان˛ عملی می گردد.
توجه به سطح ایستابی سفره آب زیر زمینی
خاک های تحت تاثیر املاح˛ غالبا سفره آب زیر زمینی نزدیک به بخش سطح الارض دارند که معمولا از سطح بحرانی منطقه˛ بالاتر است (یکی از اصلی ترین دلایل شوری) یکی از هدف های مهم زهکشی مصنوعی در این نقاط˛ پایین بردن سطح ایستابی سفره از محدوده های سطح بحرانی منطقه می باشد.
چون مترادف با سطح سفره˛ غلظت آب زیر زمینی در تجمع املاح و غلیظ شدن فاز مایع دور ریشه گیاهان مسئول است و با صعود مویرگی آب با غلظت بالای حد بحرانی منطقه از سفره زیر زمینی˛ انتقال همه جانبه نمک ها صورت می گیرد˛ شناسائی غلظت بحرانی املاح منطقه نیز کاملا ضرورت دارد.

کاهش تبخیر

تبخیر سطحی خاک از عوامل تشدید کننده صعود موئینه و افزاینده غلظت محلول خاک بشمار می رود که مخصوصا در تغییر و تحول مقدار و غلظت کاتیون های محلول در فاز آبی و جذب شده در کمپلکس جذبی˛ به طور موثر˛ عمل می کند. شناسائی کیفیت و کمیت کاتیون های مختلف برای تعدیل خواص فیزیکی خاک˛ مخصوصا نفوذپذیری آب و خاکدانه سازی و با هماهنگی مطلوب خواص شیمیایی (ایجاد pH و شوری و SARمناسب برای گیاه و خاک) حائز اهمیت است.
تا جائی که در شرایط عادی کشت زمین های تحت تاثیر املاح˛ ایجاد یک سیستم درازمدت اصلاحی-سنتی ارجح تشخیص داده شده˛ کنترل و اصلاح وضع شوری˛ مستلزم مدیریت و اقدامات ویژه ای خواهد بود.

کنترل شوری به روش های زراعی

عملیات زراعی مناسب که برای کنترل شوری و کاهش تدریجی غلظت املاح دور ریشه بکار گرفته می شوند˛ با رعایت اولویت فعالیت ها˛ قابل مدریت هستند.
الف – تسطیح توام با تراز زمین
حذف توپوگرافی های کوچک و متوسط که یکی از علت های استقرار شوری و پدیدار شدن نقاط با گیاهان تضعیف شده و یا عاری از گیاه است˛ موجب می شود˛ تراز پدیدار شدن نقاط با گیاهان تضعیف شده و یا عاری از گیاه است˛ موجب می شود˛ تراز و یکنواختی شیب های گسترده در سطح زمین˛ فراهم شود تا توزیع یکنواخت آب آبیاری در کل سطح امکان پذیر گردد. از سوی دیگر˛ گسترش برخی نقاط برآمده هر چند کوچک و جزئی در قسمتی از مساحت مزرعه˛ منجر به شور شدن آن ناحیه می شود. تسطیح برآمدگی ها و تراز نمودن زمین˛ مخصوصا برای استقرار نامحدود روش های آبیاری سطحی و نیز انتقال و توزیع یکنواخت آب در کل مساحت˛ اهمیت دارد.
هنگام عملیات تسطیح و تراز بهتر است از انتقال بی رویه خاک زیرین (مخصوصا اگر شوری خاک تحت الارض بیشتر بوده و کیفیت زراعی آن پایین باشد) به بخش فوقانی˛ اجتناب نمود. برای موفقیت در انجام این امر مهم˛ خاک سطح الارض به صورت توده ای مرتفع در محل جمع آوری شده و پس از تسطیح مقدماتی˛ بر روی خاک˛ به طور یکنواخت توزیع می شود.
زمان صحیح ورود ماشین ها وادوات سنگین تسطیح به زمین نیز بایستی رعایت شده و در رطوبت مناسب خاک (پتانسیل مکش آب در خاک در محدوده 3/5=PF برای خاک های لومی˛ و حدود 2/8 تا 3 برای خاک های سنگین) انجام شود تا حتی الامکان از فشردگی خاک˛ جلوگیری گردد. هنگام اجبار از استفاده ماشین ها و ادوات سنگین˛ معمولا کاربرد لاستیک های خیلی عریض با سطح اتکاء کم˛ توصیه می گردد. در شرایط بد عملیات خاکورزی در خاک ها˛ بویژه خاک هائی که نفوذ آب آبشوئی در آنها حیاتی است˛ کاهش شدید تخلخل (مترادف با افزایش چگالی ظاهری) تا افق زیر 30 سانتیمتری˛ مشکل ساز می شود.
ب – افزایش نفوذپذیری آب در خاک های شور
نفوذپذیری آب در خاک˛ در وهله اول به ماهیت توزیع روزنه های با قطر متفاوت بین ذرات و خاکدانه ها˛ بستگی دارد که بیشتر تعیین کننده سرعت و مقدار آب های نافذ در افق هاست. در این رابطه˛ بافت و ساختمان خاک˛ عامل اصلی می باشند. وقتی که آب از روزنه های بزرگ نفوذ کرده و روزنه های مزبور خالی شدند˛ نفوذ متعاقب آن اندکی کاهش می یابد˛ زیرا با این عمل ضخامت خاک هدایت کننده˛ کم شده و با کاهش مقدار کلی آب در ناحیه نفوذ˛ آب نافذ به روزنه های ریزتر متمرکز می شود که در نتیجه این فرایند˛ پتانسیل مکش آب در روزنه ها˛ افزایش یافته و امکان نفوذ به حدی کم می شود که آب فقط به صورت آب پوششی با سرعت خیلی کم˛ قادر به حرکت می گردد. بنابراین میزان حرکت تعادلی آب در روزنه ها˛ بیشتر به مقدار آب وارد شده به خاک˛ بستگی پیدا می کند.
معمولا خاک هایی که سرعت نفوذ ناچیزی دارند (مثلا کمتر از 100 میلیمتر در هر روز)˛ هنگام آبیاری عادی و آبیاری اضافی بمنظور نمک شوئی˛ مشکل آفرین هستند. غالبا خاک های تحت تاثیر سدیم اضافی و خاک های رسی شور که تحت تاثیر فشار تراکمی خاک˛ ناشی از استقرار دراز مدت آب زیر زمینی قرار دارند˛ در شمار مساله مزبور می باشند. در سرعت های ذکر شده˛ کاربرد روش آبیاری بارانی و برنامه ریزی زهکشی مصنوعی˛ قبل از اصلاح نفوذپذیری˛ معمولا نتیجه خوبی نمی دهد. عملیات اصلاح نفوذپذیری آب در خاک های شور˛ از فعالیت های چند جانبه و هزینه بری تشکیل شده اند که در آنها شخم عمیق و سله شکنی عمقی توسط چیزل (گاو آهن قلمی)˛ و سوبسویلر (Subsoiler)˛ وضع زهکشی درونی خاک را برای میان مدت˛ تا حدودی بهبود می بخشد.
هنگامیکه سطح خاک های شور برای مدت نامعلومی عاری از پوشش گیاهی زنده یا بقایای آنها بوده و یا فقر شدید مواد آلی حاکم باشد˛ نفوذ آب در خاک˛ کم می شود. طوری که هنگام بارندگی یا انتقال آبهای سطحی ناخواسته˛ حالت ماندابی طولانی مدت˛ بروز نموده و زمین مورد نظر برای مدتی˛ مردابی می گردد که این حالت برای خاک های شور غیر قابل نفوذ˛ شدیدا مضر واقع می شود. زیرا تبخیر های شدید بعدی˛ انتقال نمک به بالا را تشدید می نماید. یکی از روش های مناسب تجزیه شده˛ برای زیاد کردن قابلیت نفوذ در خاک های مستعد شوری یا قلیایی˛ استفاده از پوشش دهنده های آلی است که به نام مالچ های گیاهی (Mulch) مصطلح شده اند.
در شرایط منطقه ای ما˛ مواد آلی پوششی خاک را کودهای دامی˛ بقایای گیاهی از منشاء های زراعی و باغبانی و بقایای صنایع کشاورزی و دامی˛ تشکیل می دهند.
مواد مزبور˛ منافع متعددی دارند که مهمترین آنها˛ شامل افزایش جذب و ظرفیت نفوذ آب˛ کاهش تبخیر سطحی (ممانعت از گرم شدن زیاد خاک در تابستان)˛ فراهمی پایداری خاکدانه ای˛ کاهش چگالی ظاهری خاک و تشدید فعالیت ماکروارگانیسمی (مخصوصا کرم خاکی با گذرگاههای عمقی حفر شده توسط آنها برای نفوذ هوا و آب) و میکروارگانیسمی (تجزیه مواد آلی و تشکیل هوموس˛ همراه با جذب قسمتی از یون های مضر توسط آنها) در خاک و انتقال و عرضه مواد غذایی به گیاه است.
مشکل موجود در این زمینه˛ هزینه های بالای کود حیوانی و انتقال آن˛ و تولید کم بقایای گیاهی و یا وجود زمینه های مصرفی دیگر با اولویت بیشتر (کمبود علوفه و تنگدستی در تولید مواد آلی) را می توان نام برد.
مقدار مصرف کودهای اصطبلی از دام های مختلف و متداول برای این منظور بین 40 تن (معمول برای خاک های عادی) تا 200 تن در هکتار˛ متغیر است. وقتی که بقایای پنبه (تفاله پنبه دانه و ساقه و غیره) در اختیار باشد˛مصرف تقریبی آن تا 70 تن در هکتار توصیه می شود
از سایر بقایای آلی قابل استفاده˛ پوسته برنج˛ خاک اره حاصل از صنایع چوب˛ کاغذهای بازیافت شده از زباله های شهری و بقایای ریز شده ذرت را می توان مثال زد که غالبا در ضخامت های قابل ملاحظه ای بر روی خاک سطحی˛ توزیع شده و یا به خاک سطح الارض برگردانده و مخلوط می گردند.
کرت بندی های مناسب با تقسیمات کوچک و پشته و جوی عمیق تر˛ به صورت جمع کننده های آب باران و آب آبشوئی˛ فعالیت های مربوط به افزایش نفوذپذیری آب در خاک را تکمیل می کنند.
ج – تناوب و چرخه زراعی
یکی از اقدامات موثر و مفید برای اصلاح خاک های شور˛ کاهش دادن تبخیر سطحی است. بجز روش های ذکر شده مخصوصا تنظیم گردش تناوب گیاهی (روتاسیون) حائز اهمیت است˛ که در آن کشت یونجه توام با کشت گرامینه های علوفه ای چند ساله˛ جای مخصوص بخود دارد.
یونجه به غیر از اصلاح وضع بیولوژی (نیتریفیکاسیون)˛ شیمیایی و فیزیکی خاک˛ بعنوان گیاه با ریشه عمیق˛ می تواند با جذب و تبخیر آب های مویرگی صعود کننده˛ سالیانه سطح ایستابی سفره کم عمق را 0/5 الی 1 متر پایین ببرد. همچنین در پایان سال دوم کشت˛ یونجه می تواند از آب زیر زمینی در عمق 3 متری˛ استفاده کامل نماید. آزمایشات مقایسه ای در نقاط مختلف˛ اهمیت یونجه را در کاهش نمک لایه های سطحی و میانی خاک ها تایید می کنند.

به برکت وجود برگ های پروانه آسای نسبتا پهن˛ یونجه می تواند روزانه در هر هکتار تا 80 متر مکعب تعرق داشته باشد که کلا از این طریق در یک اقلیم گرم و خشک در یک فصل رویش تا 16000 متر مکعب در هکتار آب بخار می شود (در شرایط معتئل تر 12000 متر مکعب در هکتار).
در سیستم تناوبی سال های بعد معمولا بر روی اراضی اصلاح شده به طریق بالا˛ بلافاصله پنبه کشت می گردد. پنبه با تعرق روزانه 50-40 متر مکعب در هکتار بعد از یونجه قرار دارد. در تناوب زراعی که پس از کشت 3 ساله یونجه˛ پنبه کاشته می شود˛ مقدار مصرف آب زیر زمینی در مقایسه˛ نسبت به یونجه کاهش می یابد.
ج – کاهش فاصله زمانی بین آبیاری ها
برای کاستن از تنش آبی در افق های سطحی و همچنین رقیق نگهداشتن فاز آبی در محیط ریشه˛ کاهش فاصله بین آبیاری ها در فصل رویش (یعنی زمان تبخیر و تعرق شدید)˛ می توان آب قابل دسترس گیاه را در زمانهای حساس˛ زیاد کرده و با امکان جذب بهتر عناصر غذایی توسط گیاه˛ ریشه زایی جانبی و عمقی را یکی از عوامل موثر در افزایش مقاومت در برابر شوری است˛ فراهم نمود.
با این روش˛ مشروط به دسترسی به آب خوب و فراوان˛ ساختمان خاک نیز بهتر حفاظت شده و سله بستن˛ تعدیل و کم می شود. اگر همزمان با اجرای این طریق آبیاری˛ از مالچ های پوششی خاک نیز به درستی استفاده شده باشد˛ نفوذ بهتر خاک تا افق های میانی˛ تبخیر سطحی را کاهش می دهدو چون آبیاری بعدی با فاصله کمتری به وقوع می پیوندند˛ مقدار در صد آب در محدوده ظرفیت زراعی (FC) و ارقام نزدیک به آن تمدید می شود. در این زمینه به غیر از تنش آبی معادل یعنی 1/8 تا 2/5= PF (پتانسیل ماتریک معادل 10- تا 30- کیلو پاسکال)˛ تعریف عادی ظرفیت زراعی نیز موید و گویای مطلب می شود˛ یعنی آب در ظرفیت زراعی مقدار آبی است که پس از نفوذ سریع˛ از نقطه اشباع˛ حرکت خیلی آهسته ای در منافذ داشته و قسمتی از آن نیز در روزنه های متوسط به طور سهل الوصول برای گیاه نگهداشته شود. به عبارت دیگر˛ آب باقیمانده در یک خاک لومی متوسط که 2 تا 3 روز پس از یک بارندگی خوب˛ قابل اندازه گیری باشد˛ آب در ظرفیت زراعی را تشکیل می دهد.
در شرایط که فاصله بین دو FC در دو وعده آبیاری نزدیک و کم باشد˛ صعود مویرگی آب حامل نمک نیز کمتر خواهد بود. بدیهی است در این زمینه روش آبیاری به کار رفته˛ تاثیر زیادی دارد.

معمولا برای جلوگیری از اثرات زیانبار خاکهای شور و قلیا ، آنها را به راههای مختلف اصلاح میکنند تا گیاهان مختلف قادر به تحمل این خاکها باشند

دید کلی
تجمع املاح در خاک ، تاثیر عمده ای بر روی خواص فیزیکی و شیمیایی رس و هوموس داشته، کمیت و کیفیت جامعه نباتی عالی و پست خاک را تعیین میکند.

اغلب وجود املاح سدیم موجب انتشار ذرات رس و هوموس شده، لایه یا افق بسیار متراکمی در زیر خاک تشکیل می شود که مانع عبور آب و هوا به ریشه نباتات می شود. املاح موجود در خاک ، فشار اسمزی محلول خاک را افزایش داده، بدین ترتیب قدرت جذب آب را توسط گیاهان کاهش می دهند. از طرفی تعادل یونی را به هم زده و در بعضی مواد مانند املاح بر برای گیاهان سمی هستند. محصول گیاهان مزروعی در مناطق شور قلیایی ناچیز و کمیت و کیفیت محصول نیز قابل توجه نیست. این گیاهان در مقابل امراض و افات نیز مقاومت کمتری دارند.

چگونگی رشد گیاهان در خاکهای هالومورفیک

در خاکهای شور و شور _ قلیا که Ph آنها کمتر از 8.5 است، صدمات وارده به گیاهان از غلظت زیاد نمک در محلول خاک ناشی می شود. سلولهای گیاه در محلولهای نمکی آب خود را از دست داده و به اصطلاح پلاسمولیزه می شوند. این پدیده از این امر ناشی می شود که حرکت آب طبق خاصیت اسمز از محیط رقیق تر داخل سلولی به محیط غلیظ خارج صورت می گیرد. شدت وقوع این پدیده به عواملی مانند نوع نمک ، نوع سلول گیاهی و شرایط فیزکی خاک بستگی دارد.

محیط خاکهای قلیای با سدیم زیاد به سه طریق روی گیاه اثر نامطلوب بر جای می گذارد:

اثرات مضر قلیائیت زیاد تحت تاثیر غلظت های بالای کربنات و بی کربنات سدیم.
اثرات سمی یونهای بی کربنات ، Oh و ...
اثرات مضر سدیم روی متابولیزم و تغذیه.
این آثار نه تنها در خاکهای قلیایی ظاهر می شوند، بلکه در خاکهای شور و قلیای که نمکهای خنثای آنها شسته شده اند، نیز آشکار می گردند.

اصلاح و اداره خاکهای شور و قلیایی

معمولا برای جلوگیری از اثرات زیان آور خاکهای شور و قلیایی به سه طریق مختلف با این خاکها رفتار می شود: روش اول از میان بردن این نمکها است. روش دوم تبدیل نمکهای مضر به نمکهای کم ضررتر می باشد. روش سوم را می توان کنترل نامید. در دو روش اول هدف دفع نمکها و یا تغییر و تبدیل آنها است، در حالی که در روش سوم نحوه اداره خاک و عملیات کشاورزی را طوری تنظیم می کنند که نمک بطور یکنواخت در تمام خاک پخش شده و از تمرکز غلظت زیاد نمک در یک نقطه جلوگیری شود.

دفع نمک
معمول ترین راههای خروج نمک از خاک دو نوع است: زهکشی زیرزمینی و شستشوی خاک. بکار بردن این دو طریق تواما ، یعنی شستشوی خاک پس از گذاردن زهکشها در آن موثرترین و رضایت بخش ترین وسیله برای دفع نمک از خاک است. نمکهایی که از طریق بارندگی یا آبیاری وارد محلول خاک می شوند، از طریق زهکشها خارج می گردند.

اصلاح خاکهای شور و قلیایی موقعی موثر است که آب بکار رفته دارای نمک زیاد، ولی سدیم کم باشد، زیرا استفاده از آبهای کم نمک ، ممکن است به علت دفع نمکهای خنثی مساله قلیائیت را حادتر نماید. خروج نمکهای خنثی درصد سدیم قابل تعویض را در خاک بیشتر نموده و در نتیجه باعث افزایش غلظت یون Oh در محلول خاک می شود. این پدیده نامطلوب را می توان با تبدیل کربناتها و بی کربنات سدیم به سولفات سدیم دفع کرد. این امر را می توان با اضافه کردن سولفات کلسیم یا ژیپس ، به خاک قبل از شستشو انجام داد.

منبع

ش	ی	د	س	چ	پ	ج
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30	31

انواع سیستم های آبیاری بارانی
کلاسیک	اتوماتیک
کاملا متحرک Portable	ویل موو (آبفشان غلتان) Wheel Move
نیمه متحرک Semi-Portable	گان (آبفشان قرقره ای) Gun
ثابت با آبپاش متحرک Semi-Permanent	سنترپیوت (آبفشان دوار) Center Pivote
کاملا ثابت Permanent	لینیر (آبفشان خطی) Linear
شلنگی با قرقره کوچک

آب	4/7 گرم
انرژی	598 کالری
پروتئین	18/6 گرم
روغن اشباع نشده	54/2 گرم
نشاسته	19/5 گرم
کلسیم	320 میلی گرم
فسفر	500 میلی گرم
آهن	4/7 میلی گرم
پتاسیم	770 میلی گرم
ویتامین ب 1	25/0 میلی گرم
ویتامین ب2	9/0 میلی گرم
وبتامین ب3	3/5 میلی گرم

ترکیب گله و تاسیسات مورد نیاز	مسقف (مترمربع)	غیر مسقف (مترمربع)
جایگاه گاو شیرده و خشک	5	10
تلیسه پای کل تا زایش	26/1	52/2
گوساله 12- 6 ماهه (ماده)	5/0	1
گوساله 12-6 ماهه (نر پرواری)	5/0	1
گوساله 6- 5/2 ماهه	47/0	95/0
گوساله 3 هفته تا 5/2 ماهگی	2/0	4/0
زایشگاه و گوساله دانی (باکسهای انفرادی)	72/0	-----------
بیمارستان	15/0	-----------
جایگاه گاو نر	15/0	3/0
انبار کنسانتره	25/1	-----------
هانگارد علوفه	2	-----------
سیلو	-----------	83/2
دفتر اداری و مدیریت	6/0	-----------
واحد مسکونی	1	-----------
محوطه عملیات دامپزشکی	-----------	5/0
سالن انتظار، شیردوش، محل جمع آوری و سردکن شیر و موتورخانه	8/1	-----------
جمع زیربنای مفید (مترمربع)	6/15	5/19

شرح	گوساله اصیل		گوساله دورگ بومی
	مسقف	غیر مسقف	مسقف	غیر مسقف
جایگاه گوساله نر	5/2	4	2	4
خانه کارگری	4/0	-----	4/0	-----
محل عملیات دامپزشکی	2/0	-----	2/0	-----
انبار علوفه	17/1	-----	17/1	-----
انبار کنسانتره	58/0	-----	58/0	1
سیلو	-----	15/1	-----	-----
جمع کل (مترمربع)	85/4	15/5	35/4	5

درباره من

نظرسنجی

روزانه‌ها

پیوندها

ابر برجسب

برگه‌ها

جدیدترین یادداشت‌ها

نویسندگان

بایگانی

تقویم

جستجو

آب , نیاز تمام موجودات زنده

آلودگی آب و سلامت انسان

علل آلودگی آب

جلوگیری از آلوده شدن آب

سیستمهای آبیاری تحت فشار

(سیستم های قطره ای) ، ( آبیاری بارانی)

زمین

مشخصات زمین مناسب جهت احداث

زمینهای کشت علوفه

ضوابط فنی مورد نیاز برای زمین

مجوزها و نحوه دریافت آنها

انواع مجوزها

مدارک مورد نیاز جهت دریافت مجوز

ب- مدارک مربوط به زمین کشت علوفه

طرح توسعه

تبدیل یا تغییر کاربری مجوز

پرورش گاو

الف- ضوابط صدور پروانه تأسیس واحدهای گاوشیری

ب- ضوابط صدور پروانه تأسیس واحدهای پرواربندی گوساله

چهل نکته اختصاصی در مورد "روی"

بیست نکته ی اختصاصی در مورد" کلر "

مزایا ومعایب مصرف کودهای شیمیایی در کشاورزی

مزایا ومعایب مصرف کودهای شیمیایی در کشاورزی

خاکهای شور و سدیمی

اصلاح خاک های شور و قلیایی

تهیه ماست و عوامل مشکل زا

از خانواده:کراسولاسه(GRASSULACEAE)

عوارض و درمان برگ انجیری

نام علمی: Ficus elastica

نام علمی : Beucarnea recurvata

نکته:

طریقه تکثیر:

خوابانیدن شاخه:

ازدیاد به روش قلمه:

پیوند:

استفاده از گل یاس در صنعت عطرسازی

ریزه کاریهای مراقبت از یوکا

گرما:

سست شدن ساقه:

بیماری:

توقف رشد گیاه:

اگر برگها رشد نمی کنند گیاه را به وسیله کودهای کمکی تقویت کنید ممکن است

فرم ساقه:

آبیاری:

نور:

نام علمی : (Dieffen bachia amoena.)

نور:

دما :

آبیاری :

خاک :

تکثیر :

نکته :

تکثیر:

جمعه یعنی یک غروب وعده دار / وعده ترمیم قلب یاس زار

جمعه یعنی مادر چشم انتظار / درهوای دیدن روی نگار