محاسن ومعایب آبیاری قطره ای

♣♣♣ محاسن ومعایب آبیاری قطره ای ♣♣♣

آبیاری قطره ای به دلیل اعمال عمق آبیاری کم وقابل تنظیم یکی از روش های مفید آبیاری میباشد.مهمترین مزیت این روش صرفه جوئی درمیزان آب وهزینه ها است.
سیستم آبیاری قطره ای در مقایسه با سایر روشهای آبیاری وخصوصا آبیاری سطحی به آب کمتری نیاز دارد.همچنین تلفات آب در این روش نسبتا پایین وکم است. هزینه کارگری درمقایسه با سایر روشها به مراتب کم خواهد بود.
با بهره برداری مناسب وآبیاری موضعی ،در این روش رشد علفهای هرز به حداقل رسیده وانتقال بذر وجود نخواهد داشت.استفاده راحت از کودها یکی دیگراز مزایای آبیاری قطره ای می باشد. درآبیاری قطره ای بدلیل استفاده مکرر از آب وبالا نگه داشتن رطوبت خاک غلظت نمک های محلول خاک کم شده ومیتوان با آب شور آبیاری کرد.آبیاری باغات موجود در اراضی با توپوگرافی نامناسب نیز با این روش امکان خطر برای گیاهان وجود خواهد داشت.
یکی از معایب مهم این روش علاوه بر هزینه زیاد، گرفتگی قطره چکانها میباشد. بدلیل فرم توزیع رطوبت(پیاز رطوبتی) خاص این روش، نمکها درسطح خاک تجمع یافته وامکان خطر برای گیاهان وجود خواهد داشت.

♣♣♣ انواع روشهای آبیاری قطره ای ♣♣♣

تقسیم بندی های مختلفی برای آبیاری قطره ای وجود دارد . یکی از این تقسیم بندیها بر اساس نوع گسیلنده یا قطره چکان استوار است.بر این اساس چهار نوع آبیاری به شرح زیر وجود دارد:

آبیاری قطره ای دریپ

در این روش آب توسط قطره چکانهایی که در کنار درخت قرار دارند به سطح خاک منتقل میشود. قطره چکانها معمولا روی لوله فرعی ویا داخل لوله فرعی با فاصله مشخص قرارمی گیرد. دبی این گونه قطره چکانها معمولا 2 تا 12 لیتر در ساعت متغییر است.
در این سیستم تجهیزات هیدرولیکی مرکب از دستگاههای کنترل مرکزی ، لوله اصلی ، لوله نیمه اصلی ، لوله های فرعی و خروجی ها که آب را بصورت قطره یا جریان پیوسته ای با دبی کم وارد سطح خاک می کند.

آبیاری زیر زمینی با لوله های تراوا

در این روش آب توسط لوله هایی که خاصیت تراوش دارند درکنار ریشه قرار میگیرند و توسط نیروی ماتریک خاک آب از لوله بسمت خاک کشیده میشود.این روش با کنترل سطح ایستابی انجام میشود متفاوت است. آبیاری بابلر
در این روش آب توسط بابلر به صورت جریان آرام وپیوسته خارج می شود.این روش برای آبیاری درختانی که فاصله آنها زیاد است مناسب می باشد.
همچنین برای آبهای با املاح ریاد که خطرگرفتگی قطره چکان وجود دارد در صورت عدم وجود خطر شوری خاک یا کاهش محصول ،استفاده از این روش توصیه می شود.
بمنظورآبیاری درختانی مثل نخل ومرکبات در شرایطی که آب دارای غلظت املاح باشد، بجای قطره چکان میتوان از سیستم بابلر یا پاشنده های کم فشار استفاده نمود.دراین روش علاوه بر اینکه در میزان مصرف آب صرفه جوئی میشود.مسئله گرفتگی قطره چکانها نیز دیگر وجود ندارد.

سیستم آبیاری آبفشانی

درآبیاری به روش آبفشانی آب به صورت جت(JET) ، مه (FOG) ویا قطرات بسیارریز آب (SPRAY) از خروجی هایی که روی لوله نصب می شوند خارج ودر یک دایره کامل ویاقطاعی از دایره پخش می شود.
اخیرا از این روش برای آبیاری درختان میوه استفاده می شود. در این روش آب با میزان دبی کم پای درختان پاشیده می شود. مزایای این سیستم این است که در آبهای سنگین ویا دارای املاح بالا که قابلیت سیستم آبیاری قطره ای راکاهش می دهند ، بدون گرفتگی میکروجت می توان استفاده کرد.

سیستم آبیاری لوله های سوراخ دار(T-TAPE)

در این روش که تقریبا مشابه آبیاری دریپ است آب از سوراخهایی که در جدار لوله های پلاستیکی ایجاد شده است خارج میگردد. لوله های فرعی در این روش معمولا برای یک تا دوفصل کشت قابل استفاده است .لوله های با عمر بیشتر نیز وجود دارد. سایر بخشهای این روش مشابه آبیاری دریپ است.

♣♣♣ دستورالعمل نحوه نگهداری وبهره برداری از سیستم های آبیاری قطره ای ♣♣♣

1ـ آبیاری طبق برنامه تنظیمی
یک سیستم آبیاری قطره ای هرچند که بر اساس اصول صحیح طراحی واجرا شده باشد ، در صورتیکه هنگام بهره برداری از این سیستم ، برنامه تنظیم شده رعایت نگردد، بازدهی مطلوبی نخواهد داشت . آبیاری سیستم بایستی بر اساس یک برنامه منظم صورت گیرد. بدین منظور معمولا شیر فلکه هر قطعه آبیاری در روی نقشه
طرح شماره گذاری شده و شماره شیر فلکه طبق شیفت بندی بایستی با هم باز شوند و ساعت آبیاری در مواقع مختلف در روی جدولی درج می گردد. بایستی طبق این جدول تنظیمی شیر فلکه ها را باز وبسته نمود .

2ـ کنترل تمیزی فیلترها وتشریح کامل روش شستشوی انواع فیلترها در زمان مناسب
2ـ1ـ سیکلون :
در زیر هر سیکلون محفظه ای تعبیه گردیده است که محل تجمع ذرات معلق در آبی که بوسیله سیکلون از آب جدا شده اند می باشد . برای تمیز کردن سیکلون در هر نوبت آبیاری دریچه سیکلون را باز نموده ومحفظه مذکور را تخلیه نمود. در صورتیکه این محفظه پر شود ، سیکلون قادر به جدا سازی ذرات از آب نخواهد بود. این امر فیلترهای شن و توری را نیز کثیف خواهد نمود ضمن اینکه چرخش ذرات شن در داخل سیکلون باعث سائیدگی دیواره داخلی سیکلون نیز خواهد شد زمان تمیز کردن فیلتر سیکلون به کدورت آب آبیاری بستگی دارد هر قدر ناخالصی های جامد آب بیشتر باشد فیلترها بایستی زود به زود تمیز شوند وهر قدر این ناخالصی ها کمتر باشد فاصله زمانی بین تمیزکردن فیلتر ها افزایش می یابد . معمولا زمان بین دو شستشوی متوالی فیلتر در حین آبیاری از طریق تجارت کسب شده در طول زمان استفاذه از سیستم تعیین می گردد.
2ـ2ـ فیلتر شن
برای تمیز کردن فیلتر شن می توان با ایجاد جریان معکوس آبBACK WASH) ) عمل شستشو را انجام داد . هنگاهی که آب را با باز وبسته کردن شیر فلکه های مسیر جریان از قسمت خروجی فیلتر وارد آن می کنیم . در فیلتر های شن که در آنها لایه های شن براساس اندازه بصورت مطبق قرار داده نشده اند جهت تسریع شستشو می توان با یک قطعه چوب بلند ، آهسته شن وماسه را بهم زد بطوریکه چوب به فیلتر صافی که در انتهای مخزن وجود دارد برخورد نکند واین عمل را آنقدر ادامه می دهیم تا آب تمیز دریچه کناری فیلتر بیرون بیاید . در این حالت فیلتر کاملا تمیز شده است . لازم به ذکر است درر صورتیکه آب آبیاری مستقیما از چاه و یا مخزن سرپوشیده برداشت گردد، نیاز به استفاده از فیلتر شن از بین می رود .زمان شست شوی فیلتر را می توان از قرائت دو فشار سنج که قبل وبعد از فیلتر شن تعبیه می گردد، تعیین کرد بدین ترتیب که هرگاه اختلاف فشار بین ورودی وخروجی آب به بیش از دو برابر مقدار معمول رسید زمان شستشو فرا می رسد.

2ـ3 ـ فیلتر دیسکی :
تمیز کردن فیلتر دیسکی با دو روش انجام می گیرد : روش اول شستشوی سریع که با بستن شیر ورودی وبا باز کردن شیر مخصوص شستشو انجام می گیرد . روش دوم شستشوی کامل که با باز کردن فیلتر وشستشوی آن همراه است .در داخل فیلتر یک شبکه صافی وجود دارد که برای تمیز کردن آنها ابتدا درب فیلتر را باز کرد .سپس شیر تخلیه انتهایی را باز نموده تا آب آن خارج شود . در نهایت شبکه صافی را خارج نموده و به آرامی با آب و با استفاده از برس مخصوص آنرا شست وتمیز نمود.زمان شستشوی سریع را می توان پس از هر دور آبیاری انجام داد . زمان شستشوی کامل از افت فشار قرائت شده از دو فشار فشار سنج قبل و بعد از فیلتر دیسکی مشخص می گردد. بدین صورت که معمولا وقتی افت به دو برابر مقدار معمولی رسید شستشوی کامل فیلتر انجام می گردد.
2-4- فیلتر توری
سوراخ های ریز فیلتر ها در دراز مدت بسته میشوند بنابراین هر چند وقت یکبار باید آنها را تمیز نمود. قبل از شروع آبیاری باید شیر فلکه یی را که در قسمت پایین فیلتر قرار دارد باز کرده و آنقدر صبر نمود تا آب صاف از آن خارج شود و بعد از آن شروع به آبیاری نمود. در پایان هر فصل آبیاری باید هر دو توری را از دور استوانه داخلی مخزن به آرامی جدا نموده و با یک برس مویی و آب خالص آن را تمیز نموده و بعد از خشک کردن در جای مناسبی قرار داد تا در فصل آبیاری بعدی بتوان از آن استفاده نمود. زمان شستشوی کامل از افت فشار قرائت شده از دو فشارسنج قبل و بعد از فیلتر توری مشخص می گردد .بدین ترتیب که هر وقت افت به 1.5 برابر مقدار معمولی رسید شستشوی کامل فیلتر انجام میگردد.

3-روش استفاده از تانک کود :
این تانک ها تحت فشار بوده وتوسط دو شیر فلکه که به ورودی و خروجی آن متصل می گردد به دستگاه کنترل مرکزی بطور موازی بسته می شود . با اختلاف فشار آب بین ورودی و خروجی تاتک کود ، آب از ورودی تانک کود وارد آن شده و با کود محلول درون تانک مخلوط شده و از طریق خروجی آن وارد شبکه می گردد. برای ایجاد اختلاف فشار ، شیر فلکه بین ورودی وخروجی تانک کود را آنقدر می بندیم تا اختلاف فشار بین ورودی وخروجی تانک به مقدار مناسب برسد. اختلاف فشار زیاد ( حدود 5متر) باعث تخلیه سریع کود و اختلاف فشار کم ( حدود 5/1 متر) باعث تخلیه آهسته کود از تانک کود می گردد.
برای تعیین ظرفیت مخزن کود از رابطه زیر استفاده می گردد.
V=( M*A)\ C
که در آن :
V : ظرفیت تانک کود بر حسب متر.
M : وزن کود که بایستی در هر آ‎بیاری مصرف شود بر حسب کیلو گرم در هکتار
A : مساحت زمین مورد آبیاری بر حسب هکتار .
C : غلظت کود مایع بر حسب کیلوگرم در لیتر.
برای پر کردن کود در مخزن نیز ، پس از تعیین نوع ومیزان کود مصرفی در هکتار توسط کارشناس بهتر است کود را در یک مخزن دیگر کاملا با غلظت مورد نظر تهیه نموده وکود محلول را داخل تانک کود بریزیم و سیستم را روشن نماییم . سپس با چرخاندن شیر فلکه مخصوص تنظیم اختلاف فشار ، اختلاف فشار مورد نظر را در سیستم ایجاد نماییم .سپس با چرخاندن شیر فلکه مخصوص تنظیم اختلاف ، اختلاف فشار مورد نظر را ایجاد نماییم .لازم به ذکر است برای جلوگیری از پوسیدگی تانک کود بهتر است آنرا در مواقعی که کود در سیستم مصرف نمی شود، از آب خالی نموده وداخل آن را تمیز نمود.

4ـ کنترل فشار در دستگاه کنترل مرکزی
از جمله وظایف اصلی بهره برداران سیستم های آبیاری تحت فشار در دستگاه کنترل مرکزی است.یک سیستم آبیاری قطره ای هر چند بر اساس محاسبات دقیق هیدرولیکی طراحی وبه نحو مطلوبی اجرا شده باشد، در صورتیکه کارکرد آن با فشار پمپاژ مناسبی توام نباشد ، بازده مطلوبی نخواهد داشت .کنترل فشا ر در دستگاه کنترل مرکزی بوسیله فشارسنج هایی که بر روی آن نصب می گردد انجام می گیرد. این فشارسنج ها در قسمت های مختلف دستگاه کنترل مرکزی نصب می گردد. قبل از شروع آبیاری کاربر سیستم بایستی شیر فلکه های مربوط به نوبت آبیاری مورد نظر را باز نماید . سپس لوله مکش پمپ را هوا گیری نموده .آنگاه پمپ را روشن نماید.در این هنگام کاربر سیستم بایستی تا ثابت ماندن فشار در مرکز کنترل باقی باقی بماند . در صورتیکه فشار قرائت شده در فشار سنج از فشار طراحی شده سیستم بیشتر بود، بایستی بترتیب زیر عمل نماید :

1ـ در صورت نصب شیر فلکه تخلیه (bypass ) با باز نمودن آن فشار را تا حد مطلوب کاهش داد .
2ـ بازدید از قسمت ها ی مختلف فیلتراسیون (سیکلون، فیلتر شن ، فیلتر دیسکی) به منظور تشخیص گرفتگی آنها .
3ـ اطمینان از باز بودن تمام شیرفلکه های مربوط به نوبت آبیاری .
4ـ سرکشی کلی از قطعه آبیاری به منظور مشاهده گرفتگی در خط اصلی ، نیمه اصلی و یا قطره چکان ها .
5 ـ در صورتیکه نیروی محرکه پمپ توسط موتورهای دیزلی تامین می گردد. بایستی دو موتور را کاهش داد.
درحالتی که فشار قرائت شده در فشار سنج ها از فشار طراحی شده سیستم کمتر باشد :
1ـ حصول اطمینان از هوا گیری لوله مکش
2ـ کنترل بسته بودن شیر فلکه ها ی سایر قطعات آبیاری که در نوبت آبیاری قرار ندارند .
3ـ کنترل شبکه به منظور تشخیص ترکیدگی احتمالی لوله ها و یا باز شدن اتصالات
4ـ کنترل دور الکترو موتور یا دیزل

5 ـ شستشوی لترال ها با باز کردن انتهای آنها
از جمله اقداماتی که در انتها ی هر فصل آبیاری بایستی صورت گیرد ، باز کردن انتهای لوله های لترال به منظور شستشوی آنها می باشد که این عمل به منظور از بین بردن رسوباتی است که احتمالا در طی آبیاری در انتهای لوله و یا در محل نصب قطره چکان ها تجمع کرده اند .در صورتیکه کیفیت آب مناسب نباشد ، این عمل را می توان دو یا چند بار در طی فصل آبیاری انجام داد .

6ـ کنترل دبی قطره چکان (قطره چکان انتهای خط) به منظور گرفتگی آنها
روش معمولی کنترل گرفتگی قطره چکان ها ، کنترل دبی آنهاست . برای این منظور در یک قطعه آبیاری در چند نقطه ، در محل ریزش آب ا ز قطره چکان ها، ظرفهایی قرار داده می شود، ودر مدت معین (مثلا یک ساعت) حجم آب جمع شده اندازه گیری می شود . در صورتیکه میانگین مقادیر اندازه گیری شده در فشار استاندارد کمتراز ریزش استاندارد قطره چکان باشد، قطره چکان دچار گرفتگی شده است ، که با تعیین نوع رسوب ، مقدار و نوع اسید مصرفی جهت شستشوی قطره چکان ها مشخص می گردد.البته لازم به تذکر است که در مراحل فوق پس ازحصول اطمینان از وجود فشار استاندارد در لوله لترال (یک اتمسفر) انجام می گیرد.

7ـ نگهداری سیستم در زمستان
نگهداری ومراقبت از سیستم در زمستان از مواردی است که در صورتیکه بدرستی رعایت گردد باعث افزایش طول عمر سیستم می شود و برای این منظور رعایت موارد زیر می تواند مفید واقع شود:
1ـ در صورتیکه در سیستم آبیاری قطره ای انتهای خطوط اصلی ، غیر اصلی وفرعی بیرون از خاک قرار داده شده اند ، انتهای آنها را باز کرده تا آب آنها تخلیه گردد.
2ـ انتهای لوله های 16 میلیمتری (لترال) را باز کرده تا آب آنها تخلیه گردد.
3ـ در باغهای کوچک در صورت تمایل می توان لوله های 16 میلیمتری را از روی زمین جمع کرده و با شروع فصل آبیاری آنها را پهن کرد.
4 ـ تانک شن را از شن تخلیه کرده و با شروع فصل آبیاری شن تمیز در آن ریخته شود .
5ـ آب موجود را در پمپ و لوله مکش آ نرا تخلیه کرده تا باعث یخ زدگی نگردد.
6ـ سرویس کامل موتور پمپ نیز می تواند نواقص کوچک احتمالی را در آن برطرف نماید.