احداث باغ میوه های هسته دار(هلو-زرد آلو- بادام-گردو....)

ستورالعمل  احداث باغ میوه های هسته دار

1- انتخاب مکان کشت:

هر گونه گیاهی در مناطق خاصی قابلیت پرورش دارد و باید مکان با شرایط اقلیمی مناسب را برای آن انتخاب نمود. شرایط اقلیمی و طول دوره رشد علاوه بر تاثیر در شرایط رشد و نمو، در جمعیت آفات و بیماریهای آن منطقه نیز تاثیر دارند. بنابراین به منظور دسترسی به عملکرد و کیفیت بالا، انتخاب  مکان مناسب ضروری است.

-    هلو و شلیل:

 هلو و شلیل با نیاز سرمایی حدود 1000-400 ساعت در مناطق با آب و هوای تابستانهای گرم و خشک و فاقد سرمای دیررس بهاره به خوبی پرورش
می یابند. هلو نسبتا زود و قبل از سیب، گلابی و گیلاس گل می­دهد و در مقایسه با بسیاری از گونه­های درختان میوه نسبت به سرما مقاومت کمتری دارد. تقریبا در تمام مناطق کشت هلو سرما یک مسئله می­باشد. از اینرو آنها به عنوان سازگار با گرما در نظر گرفته
می شوند و به مقدار زیاد در شرایط آب و هوایی مدیترانه­ای کشت شده­اند.

هلو وشلیل در محدوده عرض جغرافیایی 24 تا 45 درجه شمالی و جنوبی کشت
می شود. این محدوده ممکن است در بعضی از مناطق به دلیل وجود اقیانوس،دریاچه های عمیق و یا ارتفاع گسترش یابد.

 جوانه های گل هلو در زمان خواب تا دمای 31- درجه سانتی­گراد را تحمل می­کنند و جوانه­های چوب در دمای کمتر از 31- درجه از بین میروند. گلهای باز شده هلو و میوه های ریز در صورتی که در زمان محدودی در دمای 2/2- و یا کمتر قرار گیرند از بین می­روند.  هلو دارای دامنه وسیع نیاز سرمایی است ولی بطور متوسط بیشتر ارقام نیاز سرمایی حدود 600 تا 900 ساعت دارند.

-        گیلاس و آلبالو:

گیلاس و آلبالو مناسب مناطقی هستند که تابستانهای خشک و خنک داشته باشند. نیاز سرمایی گیلاس حدود 1700-500 و آلبالو حدود 1700-1000 ساعت است. مهمترین نکته در مورد مناطق کشت گیلاس این است که در فصل برداشت بارندگی وجود نداشته باشد، زیرا وقوع بارندگی در فصل برداشت باعث ترک خوردن میوه های گیلاس شده که آلودگی را در پی خواهد داشت. ارقامی که دارای پوست سفت هستند به این عارضه حساس تر می باشند لذا در اینگونه مناطق می بایستی رقم مناسب کشت شود.

-        زردآلو:

 مناطق دارای آب و هوای گرم و خشک برای کشت زردآلو مناسب می باشند. با توجه به اینکه این گونه زود گل می دهد، سرمای دیررس بهاره یک عامل محدودکننده برای کشت آن می باشد. نیاز سرمایی زردآلو حدود 900-250 ساعت است.

-        آلو و گوجه:

مناسب برای مناطق گرم و خشک است. نیاز سرمایی آلو و گوجه حدود
1700-700 ساعت است.

2-    انتخاب زمین:

قبل از احداث باغ می بایستی اطلاعات کامل و جامع در زمینه خاک منطقه بدست آورد. انجام آزمایش و تجزیه خاک ضروری می باشد. در صورتی که در زمین مورد نظر قبلاً باغ احداث شده باشد، آن زمین ممکن است حاوی انواع عوامل بیماری زا ( قارچ ها، نماتدها و ... ) باشد. بنابراین 3 تا 4 سال نباید در این زمین ها باغ احداث نمود و یا اینکه می بایست نسبت به ضدعفونی این گونه خاکها اقدام نمود.

خاکهای عمیق و با زهکشی خوب برای تولید خوب و طول عمر مناسب درختان میوه هسته دار ضروری می­باشد درختان جنس  Prunusنسبت به تنش زهکشی ضعیف و غرقآب شدن بسیار حساس هستند.خاکهای لومی تا شنی متوسط بهترین خاک برای
 میوه های هسته دار می­باشند.

pH مناسب خاک برای درختان میوه هسته دار 5/7-5/6 می باشد.

-  کشت هلو و شلیل در زمین هایی که سابقه کشت این محصولات را دارندباعث افزایش  ابتلا به بیماری کوتاهی عمر هلو (PTSL)  یا بیماری زوال هلو  می­شود که  این بیماری به شدت باردهی را کاهش می­دهد.

3-    انتخاب نهال

نهال انتخابی باید استاندارد بوده و از نهالستانهای دارای مجوز تهیه گردد. مشخصات نهال استاندارد میوه های هسته دار به شرح جدول ذیل است:

محصول شاخص ها	هلو و شلیل	زردآلو	گوجه و آلو	گیلاس	آلبالو
نهال پیوندی	+	+	+	+	+
پایه بذری	+	+	+	+	+
پایه رویشی	GF	GF	+	+	+
ارتفاع نهال پس از سربرداری	80	80	100-80	120-100	100-70
ارتفاع محل پیوند تا سطح خاک	15-10	15-10	15-10	15-10	15-10
میانگین قطر نهال	5/1-7/0	2/2-2/1	5/1-1	5/1-1	2/1-7/0
ویژگیهای خاص تنه نهال (نهال یک تنه)	صاف و سالم و بدون هر گونه شکاف، یا خوردگی و یا آثار صمغ
تعداد شاخه فرعی	4-3	5-3	4-3	4-3	5-3
فاصله شاخه های فرعی از هم	حداقل 5	5-3	5	5	7-5
طول شاخه فرعی	حداکثر 40	-	حداکثر 40	-	-
فاصله اولین شاخه تا سطح خاک	حداقل 50	60-55	60	50-40	80-60
طول ریشه اصلی	35-20	45-30	30-20	40	30
تعداد ریشه فرعی	6-5	5-3	-	5-3	5-3
طول ریشه فرعی	حداقل 5	10	-	15-10	15-10
عمر نهال	2-1	2-1	2-1	2	2-1
بسته بندی	25	25	25	25	25

4-    کاشت:

زمین مورد نظر می بایستی قبلاً آماده شده باشد. بدین منظور به ازاء هر هکتار حدود 20 تن کود دامی کاملاً پوسیده به خاک اضافه می نمایند.  سپس اقدام به شخم عمود بر هم
 می نمایند.

طراحی لازم برای احداث باغ انجام و بر اساس نقشه مورد نظر نسبت به آماده سازی چاله های کشت اقدام  می شود. زمان کاشت نهال در مناطق معتدل در فصل پاییز و شروع دوره خواب درختان و در مناطق سردسیر، در اواخر زمستان و اوایل بهار می باشد.

-    ابعاد  چاله کشت 70*70*70 سانتیمتر بوده و در زمان کشت به ازای هر چاله 5 تا 10 کیلوگرم کود دامی پوسیده به خاک چاله اضافه می شود.

چاله آماده  کشت نهال

 با توجه به حساسیت درختان میوه هسته دار به پوسیدگی طوقه باید دقت شود که طوقه نهالها در خاک قرار نگیرد. پس از کاشت نهال بایستی بلافاصله اقدام به آبیاری نمود.

کشت عمیق درختان زردآلو و بروز علائم شانکر

-        پوشش و قیم گذاری نهال

برای هدایت رشد و حفاظت نهال در برابر باد می بایست از قیم استفاده گردد، پوشانیدن نهالها با شاخ و برگ درختان برای حفاظت آنها در برابر سرمازدگی زمستانه امری بسیار مهم می باشد.

-        فواصل کشت

فاصله کشت مناسب انواع درختان میوه با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، نوع پایه و رقم متغیر می باشد. فواصل کشت مناسب برای درختان هسته دار با در نظر گرفتن خصوصیات هر رقم و  منطقه احداث باغ به شرح ذیل است:

گونه های باغی	زردآلو	هلو	آلو و گوجه	گیلاس	آلبالو
فاصله کاشت	6×5	5×5	5×5	6×5	5×5
تراکم درخت در واحد هکتار	333	400	400	333	400

-        کشت درختان به صورت فیلر

در احداث باغ می توان برخی درختان باغی به عنوان پرکننده بین ردیف ها ( Filler) زمانیکه گونه اصلی دیربارده بوده و با فاصله نسبتاً بیشتری کشت می گردند، به منظور بهره مندی از فضای خالی بین ردیف ها، کشت نمود. با افزایش حجم تاج نباتات اصلی و ثبات باردهی اقتصادی آنها به تدریج درختان فیلر حذف خواهند شد . در درختان میوه هسته دار میتوان هلو و شلیل و همچنین آلبالو را با سایر محصولات به صورت فیلر کشت نمود.

-        فرم دهی

نهالها پس از کشت از ارتفاع 800 تا 100 سانتی متری بر حسب گونه سربرداری
می شوند و 3 تا 5 جوانه یا شاخه در جهات مختلف نگهداری شده و جوانه های پائین تر حذف می شوند.

-        فرم تربیت درختان میوه هسته دار به صورت جامی، محور متغیر و ... می باشد.

دستورالعمل اجرایی عملیات اصلاح و نوسازی باغ درجه 2 میوه های هسته دار

1-    اصلاح و تربیت درختان:

هدف از اصلاح و تربیت درخت قطع قسمتهایی از یک درخت است که برای بدست آوردن شکل و اسکلت مطلوب درخت انجام می شود. همچنین حفظ عادت رشد طبیعی درختان و بارآور کردن آنها و سهولت انجام کارها از دیگر اهداف هرس اصلاحی می باشد. این کار شامل 2 عملیات متفاوت شاخه برداری و سربرداری می باشد:

الف) شاخه برداری (تنک کردن):

شاخه برداری برای بازکردن ، تنک کردن تاج و کنترل بلندی درخت بکار می رود. شاخه برداری با کاستن از چوب، رقابت برای مواد غذائی را کاهش داده و در مجموع سبب تقویت شاخه های باقیمانده می شود. شاخه ها بطور کامل با بریدن آن در محل اتصال به شاخه اصلی بایستی حذف شوند.

ب) سربرداری:

سربرداری حذف قسمتی از انتهای شاخه است. سربرداری، بیشتر از شاخه برداری سبب تقویت رشد منطقه ای و درخت می شود. چون جوانه های باقیمانده را از غلبه جوانه انتهائی آزاد می کند و به دلیل اینکه جوانه ها در نزدیکی نوک شاخه تجمع دارند سربرداری تعداد نسبتاً زیادی از نقاط رشد بالقوه را حذف کرده و بنابراین جوانه های باقیمانده را تحریک می کند. حذف انتهای شاخه به این معنی است که کربوهیدراتهای ذخیره شده در قسمت پائین شاخه هنوز برای نقاط رشد قابل دسترسی است.

2-    اصلاح ساختار بستر:

اصلاح ساختار بستر شامل بازسازی انهار، اصلاح سیستم آبیاری، ایجاد بانکت و تشتک و تراس، حذف ناهمواریهای مزاحم، شکستن لایه های غیرقابل نفوذ و اصلاح ساختار فیزیکی و شیمیایی خاک می باشد.

الف) بازسازی انهار:

اصلاح و مرمت انهار به منظور استفاده بهینه از منابع آبی موجود ضروری می باشد. در این راستا جلوگیری از هرز آب و حذف علفهای هرز به منظور جلوگیری از پراکنش بذور آنها بسیار مهم می باشد.

ب) اصلاح سیستم آبیاری:

سیستم قطره ای در حداقل کردن محدودیت های فیزیکی خاک بسیار موثر تر از سیستم های آّبیاری سطحی هستند. سیستم های قطره ای آب را به مقدار بسیار کم و با کنترل دقیق به کار می برند و با نفوذپذیری خاک بهتر انطباق می یابند. هنگامیکه مقدار کم آب آبیاری در دفعات زیاد به طوری که به کار رود که با مصرف آب گیاه انطباق یابد نتایج بهتری در بر خواهد داشت.

نیاز آبی میوه های هسته دار بر حسب شرایط اقلیمی منطقه و رقم 7 تا 10 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد. در آبیاری قطره ای نیاز آبی حدود 6-5 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد.

ج) ایجاد بانکت و تراس:

هدف اصلی در حقیقت بهره برداری حداکثر از نزولات آسمانی بویژه در اراضی شیبدار است لذا می بایست اقداماتی را اعمال کرد تا ناحیه ریشه از بیشترین ذخیره آب برخوردار شود. براین اساس روش های جمع آوری آب باران به انواع مختلفی تقسیم بندی  می شوند که در اینجا به بانکت و تراس اشاره می شود:

بانکت: با ایجاد چاله های هلالی شکل به شعاع 4-2 متر و و در امتداد خطوط عمود بر جهت شیب اصلی دامنه ها می توان بانکت هلالی را بوجود آورد.

تراس: در این روش روی خطوط هم تراز، تراس احداث نموده و برای انجام آن می بایستی شیب طبیعی دامنه کوه به چند پله تقسیم شود.

د) تسطیح ناهمواری های سطح باغ:

به منظور سهولت در تردد ادوات باغی و امکان انجام بهتر عملیات داشت و برداشت لازم است که پستی و بلندی های موجود در بین درختان تسطیح گردند.

هـ) اصلاح فیزیکی و شیمیایی خاک:

هدف از اصلاح فیزیکی خاک بهبود شرایط فیزیکی خاک از نظر ساختان و بافت خاک می باشد، اینکار از طریق خاک ورزی و یا افزودن کودهای دامی، سبز و ... امکان پذیر می باشد.

هدف از اصلاح شیمیایی خاک بهبود وضعیت خاک از نظر تامین عناصر غذایی مورد نیاز برای رشد گیاه و همچنین اصلاح اسیدیته (pH) و شوری خاک (Ec) می باشد.

3-    اصلاح سیستم  کاشت:

الف) تعدیل تراکم:

اگر تراکم در داخل باغ بدلیل زیاد یا کم بودن تعداد درختان نا مناسب باشد و یا درختان بصورت نامنظم کشت شده باشند بطوریکه عبور و مرور ادوات در داخل باغ را با مشکل روبرو کنند می بایست درختان نامناسب را حذف و در صورت لزوم واکاری نمود.

ب) تنظیم فواصل بین درختان:

گونه های باغی	زردآلو	هلو	آلو و گوجه	گیلاس	آلبالو
فاصله کاشت	6×5	5×5	5×5	6×5	5×5
تراکم درخت در واحد هکتار	333	400	400	333	400

4-    پوشش تنه

برای پیشگیری از خسارت جوندگان، سرمازدگی، آفتاب سوختگی، آفات و بیماریها در برخی از نقاط کشور از فنس (توری) برای حفاظت دانهالها از صدمات حیوانات و چرای دامها استفاده می شود.

در مناطقی که آفتاب شدید وجود دارد می توان از لوله های پلاستیک سفید رنگ به طول 50 سانتیمتر و قطر 10 سانتیمتر استفاده کرد که هم باعث حفظ تنه گیاه از آسیب جوندگان شده و تنه را نیز از آفتاب سوختگی محافظت می کند. این لوله دارای یک شکاف طولی است که با کمی فشار به راحتی باز می شود و پس از استقرار در پیرامون تنه دوباره بسته می شود.

استفاده از محلول بوردو و همچنین رنگ سفید نیز می تواند تنه را از آفتاب سوختگی محافظت نمایند.

5-    واکاری:

در مواردی که تعدادی از درختان خشک گردیده و یا فواصل خالی روی ردیفها وجود دارد    می توان نسبت به کشت نهال اقدام نمود فواصل خالی می تواند در اثر انجام عملیات تعدیل تراکم در باغ ایجاد شده باشد.

6-    نگهداری باغ تا زمان باردهی اقتصادی مجدد:

این عملیات شامل مواردی نظیر شخم سالیانه بین ردیفها، تهیه، حمل و             پخش کودهای دامی و شیمیایی، مبارزه با آفات، بیماریها و علفهای هرز، هرس و ... می باشد.

7-    تعادل رقم اصلی و رقم گرده دهنده:

در بسیاری از درختان میوه وجود ارقام گرده دهنده برای تولید اقتصادی میوه ضروری می باشد. در درختان گیلاس به دلیل وجود ناسازگاری وجود ارقام گرده زا ضروری می باشد. طبق تحقیقات انجام شده مشخص گردیده است که اکثر ارقام زردآلوی موجود در ایران نیز خودبارور نبوده و بایستی از ارقام گرده زا استفاده نمود. تعدادی از ارقام آلو، گوجه، هلو و شلیل نیز خودبارور نمی باشند. در اصلاح باغات هسته دار با توجه به گونه و رقم می بایست رقم گرده زای مناسب را انتخاب نمود و با تکنیکهای خاصی مانند سرشاخه کاری ارقام گرده زا به باغ اضافه نمود. درصد درختان گرده زا با توجه به گونه و رقم متغیر است. این مقدار بطور متوسط در کلیه میوه های هسته دار 25 درصد در نظر گرفته شده است.

8-    مبارزه با آفات، بیماریها و علفهای هرز:

به منظور تولید میوه با کیفیت و کمیت بالا و حفظ سلامت درختان، مبارزه با آفات، بیماریها و علفهای هرز ضروری است.

مهمترین آفات میوه های هسته دار شامل مگس گیلاس، سرشاخه هوار هلو، سوسک اسکولیت، سوسک شاخک بلند رزاسه، شپشک سن ژوزه، کرم سفید ریشه و کرم آلو می باشند. مهمترین بیماریهای درختان میوه هسته دار شامل شانکر باکتریایی، شانکر سیتوسپورایی (لکوستومایی)، سفیدک حقیقی، پیچیدگی برگ هلو، بیماری غربالی هسته دارها و شارکا می باشند.

با توجه به منطقه و آفات، بیماریها و علفهای هرز غالب آن منطقه ، عملیات مبارزه براساس دستورالعمل های سازمان حفظ نباتات انجام می گیرد. در باغهایی که سن آنها بالا است ، این فعالیت ها از اهمیت بیشتری برخوردار هستند.

دستورالعمل اجرایی عملیات جایگزینی باغ درجه 3 میوه های هسته دار

1-    حذف و ریشه کنی درختان نامناسب:

بدین منظور درختان خشکیده، بیمار، پیر، نامرغوب و نابارور به طور کامل ریشه کن شده و پاکسازی می شوند و درختان حذف شده به بیرون باغ حمل می شوند. سپس نسبت به شخم عمیق و عمود بر هم و تسطیح زمین اقدام می شود.

2-    طراحی باغ:

در این عملیات می بایستی مواردی نظیر مکانیکی، تسطیح، آماده سازی زمین و پیاده نمودن نقشه کاشت مد نظر قرار گیرد.

3-    اصلاح ساختار بستر باغ:

الف) اصلاح فیزیکی و شیمیایی خاک:

هدف از اصلاح فیزیکی خاک بهبود شرایط فیزیکی خاک از نظر ساختان و بافت خاک  می باشد، اینکار از طریق خاک ورزی و یا افزودن کودهای دامی، سبز و ... امکان پذیر
می باشد.

هدف از اصلاح شیمیایی خاک بهبود وضعیت خاک از نظر تامین عناصر غذایی مورد نیاز برای رشد گیاه و همچنین اصلاح اسیدیته (pH) و شوری خاک (Ec) می باشد.

ب) ایجاد بانکت و تراس:

هدف اصلی در حقیقت بهره برداری حداکثر از نزولات آسمانی بویژه در اراضی شیبدار است لذا می بایست اقداماتی را اعمال کرد تا ناحیه ریشه از بیشترین ذخیره آب برخوردار شود. براین اساس روش های جمع آوری آب باران به انواع مختلفی تقسیم بندی  می شوند که در اینجا به بانکت و تراس اشاره می شود:

بانکت: با ایجاد چاله های هلالی شکل به شعاع 4-2 متر و و در امتداد خطوط عمود بر جهت شیب اصلی دامنه ها می توان بانکت هلالی را بوجود آورد.

تراس: در این روش روی خطوط هم تراز، تراس احداث نموده و برای انجام آن می بایستی شیب طبیعی دامنه کوه به چند پله تقسیم شود.

ج) نهر کشی:

شامل ایجاد کانالهای مخصوص انتقال آب از منبع آب تا پای درختان می باشد، چنانچه قبلاً کانال کشی یا نهرکشی در باغ صورت پذیرفته لازم است تا اصلاح و مرمت آنها به منظور استفاده بهینه از منابع آبی موجود صورت پذیرد.

د) تسطیح و حذف ناهمواری های سطح باغ:

به منظور سهولت در تردد ادوات باغی و امکان انجام بهتر عملیات داشت و برداشت لازم است که پستی و بلندی های موجود در بین درختان تسطیح گردند.

هـ) شکستن لایه های غیر قابل نفوذ:

تجمع مواد حاوی کلسیم در لایه های زیرین خاک در عمق حدوداً یک متری از سطح خاک باعث ایجاد لایه های غیرقابل نفوذی می شود که از رشد و توسعه ریشه های درخت به اعماق خاک جلوگیری می نماید که نهایتاً منجر به عدم رشد گیاه و در نتیجه خشک شدن آن می انجامد. برای رفع این معضل و شکستن این لایه، انجام شخم عمیق با استفاده از وسایلی نظیر ریپر و سوسولوز امکان پذیر است.

4-    تامین نهال:

نهال مورد استفاده در عملیات واکاری می بایست از ارقام مرغوب تجاری، اصیل، سالم و با کیفیت انتخاب شود که تحت نظارت کمیته فنی نهال استان تولید و دارای گواهی بهداشتی از مدیریت حفظ نباتات و مورد تائید موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال باشد

5-    پوشش و قیم گذاری نهال:

نهال هایی که واکاری می شوند می بایست از قیم برای هدایت رشد و حفاظت نهال در برابر باد استفاده گردد، پوشانیدن نهالها با شاخ و برگ درختان برای حفاظت آنها در برابر سرمازدگی زمستانه امری بسیار مهم می باشد.

6-    گود برداری و غرس نهال:

گودالها بایستی قبلاً آمده شده باشند، زمان گود برداری با زمان درختکاری در ارتباط است، بدین معنی که اگر موقع کاشت نهال در اواخر پاییز است چاله ها بایستی در تابستان و اگر موقع کاشت نهال در زمستان است چاله بایستی در پاییز حفر شده باشند.

ابعاد گودال بستگی به نوع خاک و اندازه ریشه دارد، ابعاد گودال بایستی به نحوی باشد که ریشه ها در موقع کاشت با دیواره تماس پیدا نکنند. در خاکهای مرغوب گودال می بایستی فضای بین 60-30 سانتیمتر بیشتر از نوک ریشه ها داشته باشد و این فضا برای خاکهای نامرغوب می بایستی بیشتر مد نظر قرار گیرد.

معمولاً اگر قبلاً زمین شخم خورده باشد ابعاد گوده را به صورت 70*70*70 و یا 80*80*80 سانتیمتر در نظر می گیرند.

7-    انجام هرس فرم دهی

8-    نگهداری باغ قبل از شروع باردهی:

این عملیات شامل مواردی نظیر شخم سالیانه بین ردیف ها، تهیه، حمل و پخش کودهای دامی و شیمیایی، مبارزه با آفات، بیماریها و علفهای هرز، هرس و ... می باشد.